W reakcji na uchwałę wydaną przez siedmiu sędziów Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego (SN) z 26 kwietnia 2023 r., Krajowa Rada Sądownictwa (KRS) złożyła wniosek do Trybunału Konstytucyjnego. KRS wyraża wątpliwości co do zgodności tej uchwały z Konstytucją RP oraz prawem międzynarodowym.
Analiza kontrowersji
Uchwała SN została wydana w odpowiedzi na zapytanie dotyczące ustawy wprowadzonej w czasie pandemii COVID-19, która umożliwiła pojedynczym sędziom rozpatrywanie spraw cywilnych we wszystkich instancjach jako część procedury covidowej. Ten krok miał na celu przyspieszenie procesów sądowych podczas pandemii. Jednak siedmiu sędziów Sądu Najwyższego uznało, że taka praktyka ogranicza prawo do sprawiedliwego procesu.
Uchwała, mająca moc zasad prawnych, jest wiążąca dla wszystkich składów orzekających Sądu Najwyższego.
Czy uchwała łamie konstytucyjne zasady?
KRS argumentuje, że uchwała SN narusza szereg zasad konstytucyjnych i jest w sprzeczności z prawem międzynarodowym. Według KRS, uchwała narusza konstytucyjne prawo do sprawiedliwego i transparentnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez kompetentny, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. KRS twierdzi także, że uchwała narusza zasady demokratycznego państwa prawa, w tym zasadę legalizmu. Zdaniem KRS, uchwała ma charakter prawotwórczy i ingeruje w kompetencje Trybunału Konstytucyjnego, który jako jedyny może orzekać o zgodności przepisów z Konstytucją.
Podział wśród sędziów
Decyzja Sądu Najwyższego spowodowała dezorientację wśród sędziów. Niektórzy z nich nie zgadzają się z uchwałą i nadal orzekają w jednoosobowych składach. W niektórych sądach wiele spraw odwoławczych zostało usuniętych z listy, gdy sąd miał orzekać w jednoosobowym składzie. Ta niepewność podważa stabilność systemu prawnego, co nie jest korzystne dla obywateli oczekujących sprawiedliwości.
Wniosek o zabezpieczenie
Czy uchwała SN jest sprzeczna z Konstytucją RP, jak sugeruje KRS? Odpowiedź na to pytanie zależy teraz od Trybunału Konstytucyjnego. KRS wnioskuje o udzielenie zabezpieczenia poprzez zawieszenie skutków uchwały do czasu ostatecznego rozstrzygnięcia sprawy.
Możliwe reperkusje
Jeśli Trybunał Konstytucyjny uzna uchwałę za niezgodną z Konstytucją, wszystkie wyroki wydane przez sędziów działających bez przestrzegania procedury covidowej mogą być kwestionowane. To mogłoby prowadzić do poważnych konsekwencji dla wielu obywateli.
Refleksje nad przyszłością wymiaru sprawiedliwości
Nie ważne jak ostatecznie rozstrzygnie Trybunał, kwestia ta podnosi istotne problemy dotyczące przyszłości wymiaru sprawiedliwości. Jak daleko możemy posunąć się w zmianie procedur, aby przyspieszyć postępowania sądowe, bez naruszania podstawowych praw do sprawiedliwego procesu? Czy jesteśmy w stanie dostosować nasze systemy prawne do nieoczekiwanych wyzwań, takich jak pandemia COVID-19, nie narażając na szwank zasad konstytucyjnych? Będziemy musieli znaleźć odpowiedzi na te pytania w najbliższej przyszłości.
Zróżnicowane opinie prawników na temat reakcji KRS na uchwałę SN
Poglądy na działanie Krajowej Rady Sądownictwa w odpowiedzi na uchwałę Sądu Najwyższego są różne. Niektórzy zgadzają się, że SN wszedł w rolę Trybunału Konstytucyjnego, który jest odpowiedzialny za interpretację Konstytucji. Inni uważają, że niekonstytucyjność ustawy covidowej jest oczywista i KRS powinna skupić się na tym, aby Trybunał Konstytucyjny rozstrzygnął kwestię jednoosobowych składów apelacyjnych.
Kontrowersyjne postawy sędziów
Sędzia Sławomir Bagiński z Białegostoku, znany z kwestionowania orzeczeń wydanych przez sędziów mianowanych na wniosek KRS, zwrócił na siebie szczególną uwagę. Krytycy wskazują, że sędzia Bagiński, podobnie jak niektórzy inni sędziowie, wydaje się stosować podwójne standardy w swojej praktyce orzeczniczej, nie widząc niczego złego w jednoosobowych składach sądów. Budzi to kontrowersje i pytania o konsekwencję i spójność interpretacji prawa przez sędziów. Wywołuje to również pytania o to, jak sędziowie powinni radzić sobie z wpływem polityki na ich decyzje i czy powinni dążyć do unikania takich wpływów, aby utrzymać niezależność i obiektywizm.
Podsumowanie
Wniosek KRS do Trybunału Konstytucyjnego dotyczy nie tylko kwestii technicznej, ale także stawia pytania dotyczące natury naszej demokracji i fundamentalnych zasad, które ją podtrzymują. To jest moment, który może mieć wpływ na kształt prawa i systemu prawnego w Polsce na lata. Oczekujemy na decyzję Trybunału Konstytucyjnego z niecierpliwością.